การผสมผสานหลักการ Design Thinking ในการออกแบบการเรียนการสอน Hybrid

การผสมผสานหลักการ Design Thinking ในการออกแบบการเรียนการสอน Hybrid

สาระจากกิจกรรม Design Thinking for Hybrid Teaching Methodologies
โดย อ.วรงค์  ถาวระ อาจารย์ผู้เชี่ยวชาญและนักวิชาการอิสระ
เรียบเรียงโดย ทีม CELT

---

ปัจจุบันกระบวนการที่นิยมนำมาใช้ในการพัฒนาองค์กร ปรับปรุงกระบวนการ หรือคิดค้นผลิตภัณฑ์ใหม่ ก็คือ Design Thinking หรือ “กระบวนการคิดเชิงออกแบบ” โดย Design Thinking  คือ กระบวนการคิดค้นพัฒนาสิ่งใหม่ แก้ไขปัญหาให้ตรงกับความต้องการของผู้ใช้งานเป็นหลัก การนำกระบวนการนี้มาใช้ออกแบบจะทำให้ทราบถึงปัญหา ความต้องการ หรือ Pain point สำคัญ ทำให้วิธีการแก้ไขปัญหา หรือผลิตภัณฑ์ที่คิดค้นขึ้นถูกนำมาใช้ประโยชน์ได้อย่างแท้จริง

ในบริบทของมหาวิทยาลัยนั้นถึงแม้ว่าจะไม่ได้เป็นองค์กรที่แสวงหาผลประโยชน์ แต่ก็สามารถนำกระบวนการ Design Thinking นี้มาใช้ได้ทั้งกับการพัฒนาศักยภาพของบุคลากร การแก้ไขปัญหาการทำงานเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพ ตลอดจนการปรับปรุงหลักสูตร วิธีการสอนเพื่อให้ตอบความต้องการของนักศึกษา และการพัฒนานักศึกษาให้มีสมรรถนะที่สูงขึ้นได้อีกด้วย ส่วนแนวคิด วิธีการประยุกต์ใช้ Design Thinking มาปรับปรุงวิธีการจัดการเรียนการสอนของอาจารย์จะทำอย่างไรได้บ้าง สามารถติดตามได้ที่บทความนี้

Design Thinking Process

Design Thinking นั้นมีขั้นตอนออกแบบ 5 ขั้นตอน ดังต่อไปนี้

1. Empathize [ทำความเข้าใจ] คือ การทำความเข้าใจปัญหาที่แท้จริงของกลุ่มเป้าหมาย โดยการสังเกต พูดคุย หรือทดสอบ
2. Define [กำหนดปัญหาให้ชัดเจน] คือ นำเอาข้อมูลปัญหาที่ได้มาวิเคราะห์อย่างรอบด้าน ก่อนกำหนดประเด็นในการแก้ไข
3. Ideate [ระดมความคิด] คือ แสวงหาความคิดในการแก้ไขปัญหาอย่างไม่มีกรอบจำกัด
4. Prototype [การพัฒนาต้นแบบ] คือ การนำแนวคิดหรือไอเดียที่ได้ไปสร้างแบบจำลองเพื่อทดสอบจริง
5. Test [ทดสอบ] คือ นำต้นแบบหรือข้อสรุปที่ได้ไปใช้งานในสถานการณ์จำลอง เก็บข้อมูลปรับปรุงแก้ไข ก่อนนำไปใช้จริง

Empathize [ทำความเข้าใจ]

เดิมชั้นเรียนส่วนใหญ่มักจะไม่ได้ใช้หลักการ Design Thinking เนื่องจากขาดการทำขั้นตอนนี้ โดยมากจะเป็นการออกแบบการเรียนการสอนจากเนื้อหา (Content) ดังนั้นหากต้องการนำหลักการไปประยุกต์ใช้ออกแบบการเรียนการสอนจึงจำเป็นต้องทำความเข้าใจ User ที่มาใช้ Product หรือ Service ในที่ นี้ก็คือจะเป็นการทำความเข้าใจผู้เรียนจากการเก็บข้อมูลเชิงปริมาณผ่านการสังเกต (Observe) หรือสอบถาม และเพื่อให้ได้ข้อมูลที่แท้จริงจะต้องปราศจากอคติหรือไม่ใช้ประสบการณ์ตัวเองเข้าไปแปรผลข้อมูล เช่น เก็บข้อมูลว่าผู้เรียนคือใคร ความคาดหวังต่อการเรียนคืออะไร อะไรคือ Pain Points ของผู้เรียน เป็นต้น

วิธีการที่นิยมใช้ได้แก่ สังเกต, ทำแบบสอบถาม, พูด-คุย (interview) ซึ่งสามารถประยุกต์ใช้เทคนิคการให้คำปรึกษา (Counselling) ในกระบวนการนี้ได้เช่นกัน อ่านบทความที่เกี่ยวข้องได้ที่ https://www.facebook.com/media/set/?set=a.3333400226739134&type=3

Define [กำหนดปัญหาให้ชัดเจน]

การนำข้อมูลที่ได้จากขั้น Empathize มาวิเคราะห์ แยกย่อย แจกแจงรายละเอียด เพื่อให้ชัดเจนเพียงพอที่จะสามารถสร้างชิ้นงานหรือวิธีการแก้ปัญหานั้น โดยมีเทคนิคในการวิเคราะห์ ดังนี้

• ควรมีการกำหนดบริบทของขอบเขตปัญหาให้ชัดเจน เช่น ปัญหาจากการเรียน Face to Face หรือ ปัญหาจากการเรียน Online เพราะจะทำให้การวิเคราะห์ถึงปัญหา แนวทางแก้ไขแตกต่างกันออกไปได้
• การตั้งคำถามต่อปัญหาหรือข้อมูลจะช่วยเป็นแนวทางวิเคราะห์ประเด็นปัญหา จัดกลุ่มข้อมูลได้
• ควรมีการแยกย่อยคำใหญ่หรือคำที่มีขอบเขตกว้าง (Universal) ให้มีขอบเขตแคบลง (Local) หรือมีขอบเขตชัดเจน จำเพาะให้มากขึ้น (คลี่คำใหญ่) เพื่อค้นหา Pain Point ที่แท้จริงของปัญหานั้น

หลังจากที่ทำการวิเคราะห์ข้อมูลแล้วสุดท้ายจึงทำการเลือก หรือกำหนดปัญหา เพื่อเป็นโจทย์ในการแก้ไข

Ideate [ระดมความคิด]

เป็นการกำหนดแนวทางแก้ไขปัญหาให้มีความชัดเจนและเป็นแนวคิดที่ก่อให้เกิดประโยชน์ต่อผู้คนหมู่มาก หลังจากการวิเคราะห์ข้อมูลและกำหนดปัญหาแล้วเสร็จ เช่น ลดการทำรายงาน โดยการใช้ Podcast แทน เป็นต้น

• สามารถใช้เทคนิคระดมสมองได้ (Brainstorming) เพื่อให้ได้แนวคิดที่หลากหลาย
• ในกรณีที่มีหลายแนวคิด จำเป็นต้องมีการจัดลำดับ คัดเลือกแนวคิดที่ดีที่สุดไปทำเป็น Prototype

Prototype [การพัฒนาต้นแบบ]

สำหรับการเรียนการสอน Prototype อาจจะไม่จำเป็นต้องออกมาเป็นชิ้นงานเสมอไป อาจจะเป็นกระบวนการสอน หรือวิธีการเทคนิคการสอนได้เช่นกัน ทั้งนี้จุดหมายสำคัญของ Prototype จะต้องสามารถแก้ปัญหา Pain Point ได้

• นอกจากนี้ Prototype ด้านการสอนจะต้องตอบ หรือสามารถบรรลุ Learning Outcome (LO) ด้วยเช่นกัน
• ในขั้น Prototype กรณีที่เป็นวิธีการหรือกระบวนการนั้นจะต้องมีการกำหนดรายละเอียดในการจัดทำอย่างละเอียด หรือจัดทำจนเป็น Mock up class ได้
• ควรคำนึงถึงการเก็บข้อมูลที่ได้จากการใช้งานเพื่อนำมาปรับปรุงด้วย

Test [ทดสอบ]

จะเป็นขั้นตอนเก็บข้อมูลจากการนำ Prototype ไปใช้ หรือลอง Mockup การสอนเพื่อนำมาปรับปรุงกระบวนการที่ออกแบบ หรือเทคนิควิธีที่ได้คิดค้นนั้นให้สมบูรณ์มากยิ่งขึ้นก่อนขยายผลใช้งานต่อไป

สาระจากกิจกรรม Design Thinking for Hybrid Teaching Methodologies
โดย อ.วรงค์  ถาวระ อาจารย์ผู้เชี่ยวชาญและนักวิชาการอิสระ
ในวันวันอังคารที่ 21 ธันวาคม 2564 เวลา 9.00 น. ถึง 16.00 น. ผ่าน Application ZOOM