กิจกรรม CoPs ในหัวข้อ Student Engagement to online course

เอกสารประกอบการอบรม

เอกสาร ผศ. ดร.อรรถพล อนันตวรสกุล

เอกสาร ผศ. ดร.ปกรณ์ สุปินานนท์

---

วิดีโอย้อนหลัง

Part 1 : ผศ. ดร.อรรถพล อนันตวรสกุล อาจารย์ประจำคณะครุศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

Part 2 :

ผศ. ดร.ปกรณ์ สุปินานนท์ อาจารย์ประจำภาควิชาเทคโนโลยีและสื่อสารการศึกษา คณะครุศาสตร์ฯ มจธ.

Part 3 : Q&A

---

สรุปเนื้อหากิจกรรม

ทั่วโลกและประเทศไทยกำลังเผชิญสถานการณ์โควิด การเรียนการสอนในห้องเรียนแบบ Face to Face ต้องเปลี่ยนไปอยู่บน platform ใหม่ เป็นการเรียนรู้ทางไกล (Online Learning) 100% สิ่งที่ต้องเรียนรู้ก็เปลี่ยนแปลงไป

ผู้เรียนจะต้องเรียนรู้ภายใต้สภาพแวดล้อมที่เปลี่ยนแปลงไป ความพร้อมของผู้เรียนแต่ละคนจะไม่เหมือนกัน (Space) บรรยากาศทางสังคมรอบ ๆ ตัวก็เปลี่ยนแปลง (Time/Space) ไม่สามารถเรียนแบบปกติได้ และความเครียดมีผลอย่างมากกับตัวผู้เรียน ยิ่งเรียนนานพลังงานของผู้เรียนจะยิ่งลดลง

คุณครูจึงต้องพยายามที่จะรักษาความสัมพันธ์ในชั้นเรียนหลากหลาย พยายามสร้างความรู้สึกที่เป็นอันหนึ่งอันเดียวกันในชั้นเรียน ผ่านวิธีการที่หลากหลาย เช่น

• ออกแบบหลักสูตร และเลือกใช้เครื่องมือการสอน (Tools)
• พยายามทำห้องเรียนให้มีความหมาย (Value)
• ปรับบทบาทของตัวเอง
• อาศัยความร่วมมือจากผู้ปกครองช่วยดูแลอยู่ที่บ้าน

สำหรับผู้สอนที่ไม่มีความถนัดเรื่องของเทคโนโลยี จึงเป็นโอกาสที่จะได้เรียนรู้เครื่องมือใหม่ ๆ เพิ่มเติมจากกัลยาณมิตร แลกเปลี่ยนเรียนรู้กับเพื่อนอาจารย์ (PLC/Cops) ได้มีโอกาสทำการบูรณาการวิชากับเพื่อนร่วมงานเพื่อลดภาระของนักศึกษา

การคิดหลักสูตรนั้นผู้สอนควรเริ่มจากเป้าหมายการสอน ความคาดหวัง หรือ Learning Outcome ของผู้เรียน การประเมินผลที่อาจจะต้องเปลี่ยนแปลงหรือคงแบบเดิมไว้ได้ วิธีการสอน แล้วจึงไปเลือกใช้งาน Tools ให้เหมาะสมกับ Outcome และวิธีการสอนที่ออกแบบไว้

เป้าหมายการสอน ต้องคำนึงถึงผู้เรียนเสมอ อาจจะต้องนำข้อมูลของผู้เรียนมาใช้ออกแบบด้วย (Persona) ทำให้ผู้เรียนเห็นคุณค่าหรือมูลค่าของสิ่งที่เรียน ผู้สอนควรบอกความคาดหวังให้ชัดเจน และอาจจะต้องลดความคาดหวังลงจากการเรียนในชั้นเรียนปกติ และควรวิเคราะห์ค้นหา Core ให้พบ

แม้การสอนจะมีข้อจำกัดแต่สมรรถนะของผู้เรียน (Performance) จะต้องเท่าเดิม ควรบูรณาการวิชาต่าง ๆ (เท่าที่เป็นไปได้) เพื่อลดภาระให้แก่ผู้เรียนและให้เห็นความเชื่อมโยงของแต่ละรายวิชา ผู้สอนควรต้องค้นหา LO และ Essential ให้พบและแยกแยะจากสิ่งที่เป็นเปลือกให้ได้

การวัดประเมินผล และภาระงาน (Assessment&Assignment) ผู้สอนจะต้องเลือกรูปแบบการประเมินให้เหมาะสมกับเป้าหมายที่ออกแบบไว้ อาจจะต้องใช้การประเมินแบบเดิม เช่น การ Quiz การสอบ (Exam) หรือปรับเปลี่ยนวิธีการประเมินใหม่ เช่น การทำ Reflection การสะท้อน Feedback การนำเสนองานที่กระชับขึ้น (Present) หรือการสอนผู้อื่น นอกจากนี้ (Tip) การแบ่งส่วนประเมินเป็นส่วนย่อย ๆ จะช่วยลดการสอบ และการลอกได้

Assignment ควรออกแบบงานที่มีความหมายกับผู้เรียน และคำนึงถึงการเรียนรู้ สามารถออกแบบได้ 2 แบบ ได้แก่
– Sharing task  ที่จะช่วยให้ผู้เรียน สะท้อน (Share) และเชื่อมโยงความรู้เดิมได้

– Jumping task ที่จะท้าทายกำแพงความสามารถของผู้เรียน เมื่อผ่านพ้นไปได้จะช่วยเพิ่มพูนประสบการณ์ได้

เพื่อจะช่วยให้เกิดกิจกรรม หรืองานที่ใช้วัดประเมินผลอันหลากหลาย เช่น โจทย์ คำถาม รายงาน หรือ Project นอกจากนี้ผู้เรียนและผู้สอนสามารถปรับเปลี่ยนและวางแผนร่วมกันได้ เพื่อให้งานและการประเมินตรงกับความรู้พื้นฐานและความสนใจได้อีกด้วย

เมื่อคำนึงถึงความพร้อมของผู้เรียน การสั่งงานหรือการบ้านมีมาพร้อมๆ กันทุกวิชา ทำให้ผู้เรียนมีการบ้านล้นมือ จึงควรบูรณาการวิชาแล้วสั่งงานร่วมกัน เช่น สั่งการบ้านผู้เรียนด้วยโครงงาน 1 ชิ้นแต่สะท้อนไปยัง LO ได้หลายศาสตร์

เทคนิคในการจัด Sharing class

• ควรเตรียมผู้เรียนให้พร้อมกับวิธีการประเมิน หรือกิจกรรมแบบนี้ เช่นพยายามหาวิธีให้คนพูดน้อย สามารถนำเสนอออกมาได้ เพื่อให้ห้องเรียนเป็น Collaborative และ Active learning
• ฟัง โดยพยายามฟังเพื่อจับประเด็นที่ผู้เรียนต้องการจะสื่อ และพยายามเทียบเคียงกับเป้าหมาย (LO) เพื่อให้คำแนะนำเมื่อผู้เรียนเข้าใจเป้าหมายผิดไป
• Save & Trust ควรสร้างความปลอดภัยและเชื่อใจให้แก่ผู้เรียน
• Feedback & Communication เป็นทักษะที่สำคัญ
• ไม่ควรคาดคั้นผู้เรียนให้เกิดความเครียด

แม้การสอนได้เปลี่ยนแปลงไปเราก็ยังเห็นวิธีการออกแบบการสอนทั้ง 5 แบบเหมือนเดิม ได้แก่

แบบที่ 1 ผู้สอนเป็นผู้นำด้านการเรียนรู้ ใช้วิธีการบรรยายเป็นหลัก คือ การสอนโดยตรง

แบบที่ 2 การลดบทบาทผู้สอนลง ใช้การสอนผ่านการทำกิจกรรม การเล่นเกม คือ การสอนโดยอ้อม

แบบที่ 3 คือ ผู้สอนเรียนรู้ร่วมกับผู้เรียน ใช้วิธีการ discussion มาสร้างปฏิสัมพันธ์

แบบที่ 4 ผู้สอนจะมีบทบาทน้อยมาก ที่เน้นการลงมือทำ ลงภาคสนาม คือ ให้ผู้เรียนได้เรียนรู้จากประสบการณ์ตรง

และแบบสุดท้าย คือ ผู้เรียนเป็นผู้กำหนดการเรียนรู้ด้วยตนเอง เช่น การทำโครงงาน เป็นการเรียนรู้โดยอิสระ

การออกแบบการเรียนรู้ให้เป็น Online มีแนวทาง ดังนี้

• ออกแบบการเรียนรู้ให้เป็นแบบสร้างปฏิสัมพันธ์-ให้ผู้เรียนได้เรียนรู้จากประสบการณ์ตรง หรือเป็นการเรียนรู้โดยอิสระ เพราะเป็นการเรียนที่จะทำให้ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้ได้จริง และผู้เรียนควรมีส่วนร่วมในการออกแบบการเรียนรู้
  แม้จะเป็นการสอน Online แต่การสอนยังต้อง Connect กับผู้เรียนได้เช่นเดิม
• ควรลดระยะเวลาเรียนรู้แบบ synchronous ลง ด้วยการเรียนบนระบบ online ผู้เรียนมักจะมีสมาธิจดจ่อและต่อเนื่องได้มากสุดไม่เกิน 20 นาที โดยเฉพาะช่วงปลายเทอมผู้เรียนจะอ่อนล้าพลังงานลดลงมาก ดังนั้นการสอนควรจะต้องกระชับเวลา และเน้นการทำกิจกรรม การ Share หรือการทำ Feedback ไม่ควรยึดติดกับการสอนตามเวลาเรียนปกติ นอกจากนี้การทำChunking การทำคลังข้อมูล และการมอบหมายงาน เพื่อให้ผู้เรียนเตรียมความพร้อมล่วงหน้า มีการกำกับตนเอง (Self-regulate) แบบอิสระ (asynchronous) จะช่วยเพิ่มประสิทธิภาพ และกระชับเวลาได้ดียิ่งขึ้น
• ปรับห้องเรียนให้เป็น Collaborative และ Active learning มากยิ่งขึ้น ใช้ social app ในการสื่อสาร เช่น Facebook ควรใช้โจทย์ที่ท้าทาย กิจกรรมที่ท้าทาย และทำให้เกิดการเชื่อมโยงความรู้เดิม เกิดการ Share และInteraction การจับคู่เรียน (Peer/buddy) หรือการเรียนรู้แบบกลุ่ม (Group) จะช่วยลดความกดดันและความเครียดได้

ในการเรียนภาคปฏิบัติ (LAB/Workshop) ยังเป็นโจทย์ที่ท้าทายผู้สอน ในต่างประเทศมีการเตรียม Virtual LAB เอาไว้ล่วงหน้า เช่น Labster หรือการใช้แอพลิเคชั่นเข้ามาช่วยสอน เช่น Sketch pad

นอกเหนือจากการออกแบบการเรียนการสอน การสร้างปฏิสัมพันธ์ระหว่างผู้เรียนและผู้สอน การปรับรูปแบบกิจกรรมและการวัดประเมินผลแล้ว การสร้างบรรยากาศทางกายภาพ จิตใจ และสังคมวัฒนธรรม ก็เป็นส่วนช่วยผลักดันให้เกิดการเรียนรู้ที่มีประสิทธิภาพมากขึ้น การสร้างบรรยากาศชั้นเรียน Class Climate ประกอบด้วย

1. ท้าทาย Challenging ด้วยคำถาม หรือโจทย์
2. มีส่วนร่วม Engaging ทำให้ผู้เรียนแสดงสมรรถนะออกมา
3. สนับสนุน Supportive เช่นการใส่ Empathy เสมอ
4. ปลอดภัย Safe การทำให้ผู้เรียน Trust
5. ไม่ทอดทิ้งกัน Inclusive

บทบาทของผู้สอนในการเรียน Online จะต้องปรับจากผู้ถ่ายทอดความรู้เพียงอย่างเดียว เป็นทั้ง Mentor Supporter ต้องเป็นผู้สร้างบรรยากาศการเรียนรู้ที่ปลอดภัย นำพาผู้เรียนออกจาก Fear zone  ต้องเชื่อใจ เข้าใจผู้เรียน เช่น ผู้เรียนไม่ได้สบตาเพราะปิดกล้อง แต่ต้องเชื่อว่าเขายังเรียนอยู่

อาจจะประยุกต์ใช้ หลักการ Brain coach มาใช้สอนได้ โดยผู้สอนจะสร้างบรรยากาศช่วยทำให้สมองของผู้เรียน Prefrontal Cortex และ Amygdala ลดการหลั่ง Cortisol Hormone ลงทำให้ผู้เรียนหลุดจากความเศร้า หรือโกรธ ส่งผลให้ความเครียดลดลง และเปิดรับการเรียนรู้ได้มากขึ้น สร้างความอยากที่จะเรียนรู้ได้

นอกจากนี้ผู้ปกครองอาจจะทำหน้าที่ช่วยเหลือการสอน เป็นครูผู้ช่วยในการสอน Online ได้

เครื่องมือที่น่าสนใจในการสอน Online  ควรใช้เครื่องมือที่คุ้นเคย เพื่อลดภาระการเรียนรู้การใช้งานลง และไม่ควรใช้เครื่องมือเป็นตัวหลักในการออกแบบการสอน

• การจัดการชั้นเรียนด้วย Facebook Social Learning หรือ Google class
• การทำงานร่วมกันด้วย Google sheet หรือ google slides
• การนำเสนอ สื่อสาร (Presentation/Sharing/Feedback/Reflection) ด้วย Zoom, Facebook หรือ Mentimeter
• มอบหมายงานสร้าง Video สอนผู้อื่น ด้วย YouTube
• สร้างคำถามทดสอบ และเกม ด้วย Kahoot

---

บทความสรุปกิจกรรมโดย นางสาวพลอยพชร เนกขัมพิทักษ์ นักพัฒนาการศึกษา สถาบันการเรียนรู้