10 เคล็ดลับการผลิตวิดีโอการสอน

สาระจากกิจกรรม เตรียมพร้อมทักษะดิจิทัล สำหรับอาจารย์ในยุค New Normal
โดย อ.ผนวกเดช สุวรรณทัต นักวิจัย สถาบันนโยบายวิทยาศาสตร์เทคโนโลยีและนวัตกรรม มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี
เรียบเรียงโดย ทีม CELT

---

1. กฎ 80/20

เพียงแค่เราพยายามเพิ่มขึ้น 20% ส่งผลให้ภาพและเสียงจะชัดขึ้น 80%

ตัวอย่างการนำกฎ 80/20 มาใช้

การที่ผู้สอนใช้กล้องบน Smartphone ในการถ่ายวิดีโอการสอน

หากลองพิจารณาข้อดี-ข้อเสีย ของการใช้กล้องและคุณภาพวิดีโอ ดังนี้

กล้องหน้า

ข้อดี

• ผู้สอนสามารถมองเห็นภาพรวมของวิดีโอที่ถ่ายทำอยู่

ข้อเสีย

• ผู้สอนมักจะมองจอ ไม่มองกล้อง
• คุณภาพวิดีโอมีความละเอียดต่ำ

กล้องหลัง

ข้อดี

• คุณภาพวิดีโอมีความละเอียดสูงกว่ากล้องหน้า

ข้อเสีย

• ผู้สอนจะไม่เห็นตนเอง จึงยากที่จะควบคุมการถ่ายทำได้

หากผู้สอนลองเปลี่ยนจากการใช้กล้องหน้าเป็นกล้องหลัง และหาอุปกรณ์เสริม หรือเทคนิคเล็ก ๆ น้อย ๆ เพื่อแก้ปัญหาการมองเห็นหน้าจอได้นั้น ก็สามารถทำให้คุณภาพของวิดีโอดีขึ้นได้ เช่น การต่อภาพหน้าจอ Smartphone กับจอทีวีที่มีอยู่แล้วที่บ้าน

การสร้าง Green screen ง่าย ๆ

ด้วยการใช้กระดาษสีเขียวแปะผนัง แทนการซื้ออุปกรณ์ฉาก Green screen ราคาแพง

2. การขยาย (ZOOM) ให้ชัด

ควรใช้การขยายหน้าจอ ในขณะที่ผู้สอนต้องการอธิบายวิธีการอย่างเป็นลำดับ เช่น สอนการใช้โปรแกรม เพื่อแสดงสิ่งที่ผู้สอนกำลังอธิบาย รวมถึง การขยาย Cursor ให้ใหญ่ขึ้น โดยผู้สอนควรคำนึงถึงความหลากหลายของอุปกรณ์ที่ผู้เรียนแต่ละคนใช้ เช่น ผู้เรียนบางคนอาจจะใช้โทรศัพท์ในการเรียน ทำให้เห็นหน้าจอขนาดเล็กเท่านั้น

ผู้สอนสามารถเข้าไปตั้งค่าการขยายหน้าจอ และ Cursor ได้ที่ Accessibility ทั้งระบบ macOS และ Windows

3. Eye Contact

ผู้สอนควรพยายามมองกล้อง ไม่เผลอมองที่จอ เสมือนว่ากำลังพูดคุยและสบตากับผู้เรียน

โดยใช้เทคนิคง่าย ๆ คือการใช้ภาพศิลปินที่ชื่นชอบ วางไว้ใกล้ ๆ กล้อง ก็จะทำให้ผู้สอนไม่ละเลยการมองกล้องนั่นเอง

4. Cold Open

การใช้ 10 วินาทีแรกของคลิปวิดีโอเพื่อสร้างความสงสัย  การสร้างเรื่องราว หรือตัดคลิปในส่วนที่น่าสนใจมาไว้ตอนเริ่มต้นวิดีโอ เพื่อกระตุ้นการเรียนรู้ของผู้เรียน

5. สรุปท้ายคลิป

การสรุปจะช่วยให้ผู้เรียนตรวจสอบความเข้าใจได้ง่ายขึ้น ควรมีการพูดสรุปหรือมีสไลด์สรุป และอาจมีแบบทดสอบความเข้าใจท้ายคลิป

6. การเลือกกล้อง

Webcam กล้องที่ติดตั้งมาพร้อมกับแล็ปท็อปมักจะมีความละเอียดน้อยและรับแสงได้น้อย  หากต้องการวิดีโอที่มีความละเอียดสูง อาจต้องใช้ Webcam ที่มีความละเอียดเพิ่มขึ้น
Smartphone กล้องหลังคมชัดมากกว่า ปิดโหมดกันสั่นจะช่วยให้ภาพกว้างขึ้น

Mirrorless/DSLR เปลี่ยนเลนส์ได้หลากหลาย โดยบางรุ่นจะไม่สามารถบันทึกวิดีโอระยะเวลานานได้ ให้ศึกษาก่อนการซื้อ

Action/Gimbal Cam สามารถเก็บภาพได้กว้าง มีขนาดเล็กสะดวกพกพา เหมาะสำหรับการถ่ายทำวิดีโอเบื้องหลัง เช่น VLOG

7. Script

การเขียนสคริปต์มีหลายรูปแบบ อาทิเช่น :

• เขียนเป็นหัวข้อ
• วาดภาพ
• เขียนละเอียด
• ใส่คิวตบมุก หรือ Sound effect

ผู้สอนสามารถลองเขียนสคริปต์ในรูปแบบที่ตนเองถนัด ทำให้จดจำได้ง่าย และพูดได้คล่อง

สำหรับงานสำคัญ ๆ การเขียนสคริปต์อย่างละเอียดด้วยลายมือจะช่วยให้ผู้สอนสามารถเข้าใจและสื่อสารกับตนเองได้ดีกว่าการพิมพ์ข้อความเพียงอย่างเดียว หากมีการซ้อมพูดและอัดเสียงตนเองเพื่อฟังซ้ำ ๆ ก็จะสามารถช่วยให้ผู้สอนจดจำและพูดได้อย่างเป็นธรรมชาติ โดยไม่ต้องอ่านสคริปต์

8. Checklist

การทำรายการเพื่อป้องกันการลืม เช่น เช็คการเปิดไมค์ก่อนพูด การขออนุญาตบันทึกวิดีโอ เป็นต้น

หากมีทีมงาน หรือผู้สอน 2 คน สามารถให้หนึ่งคนเป็นผู้อ่าน อีกคนเป็นผู้ตรวจสอบได้

9. ทำสไลด์ทีหลังก็ได้

ผู้สอนสามารถทำการบันทึกวิดีโอการบรรยายของตนเองก่อน ให้มีความเป็นธรรมชาติ ไม่เหมือนอ่านสไลด์ จากนั้นค่อยทำสไลด์ ตามประเด็นการพูด เพื่อทำให้วิดีโอดูมีความเป็นกันเองมากขึ้น

ส่วนกระบวนการเปิดสไลด์ บันทึกจอ สามารถทำภายหลังด้วยการ เปิดวิดีโอที่บันทึกไว้เพื่อฟังเสียงจากวิดีโอแล้วบันทึกหน้าจอเพื่อเปลี่ยนสไลด์ ให้ตรงตามจังหวะการพูด หรือซูมให้เห็นจุดเน้น จากนั้นจึงนำมาตัดต่อรวมวิดีโอภายหลังแบบ Picture-in-Picture

10. Embrace Mistakes

ความผิดพลาดจากการสร้างสื่อวิดีโอการสอนนั้น อาจเกิดขึ้นได้ แต่สิ่งที่สำคัญที่สุดคือผู้สอนได้พยายามอย่างดีที่สุดแล้ว และแก้ไขสิ่งที่ผิดพลาด ปรับปรุงให้ดีขึ้นในครั้งถัดไป

วิธีแก้ไขวิดีโอที่ผิดพลาด

• Comment ใต้วิดีโอ
• ตัดแปะภาพ/เสียง บนวิดีโอ
• เขียนข้อความว่า *ผิด*
• อัดวิดีโอใหม่เพื่อแก้จุดผิดเก่า

วิธีลดความเสี่ยง

• ไม่อวดอ้างเกินจริงว่าผู้สอนเป็นผู้เชี่ยวชาญในด้านนี้ แต่นำเสนอในลักษณะของการแลกเปลี่ยนและแบ่งปันสิ่งที่ตนเองรู้
• Disclaimers (คำออกตัว) โดยการบอกกล่าวกับผู้เรียนในเบื้องต้นว่าข้อมูลหรือเนื้อหาการเรียนบางส่วนนั้นเป็นความคิดเห็นส่วนตัวของผู้สอน ดังนั้นผู้เรียนควรใช้วิจารณญาณของตนเองในการนำไปใช้
• เปิดช่องทางการส่งคำทักท้วง เช่น การเปิดวง discussion หรือการเปิดให้ผู้เรียนร่วมแสดงความคิดเห็นใต้โพส

สรุป 10 เคล็ดลับการผลิตวิดีโอการสอน

1. กฎ 80/20
2. การขยายให้ชัด
3. Eye contact
4. Cold open
5. การสรุปท้ายคลิป
6. การเลือกกล้อง
7. สคริปต์ (Script)
8. Checklist
9. ทำ Slide ทีหลัง
10. Embrace Mistakes

สาระจากกิจกรรม เตรียมพร้อมทักษะดิจิทัล สำหรับอาจารย์ในยุค New Normal
โดย อ.ผนวกเดช สุวรรณทัต นักวิจัย สถาบันนโยบายวิทยาศาสตร์เทคโนโลยีและนวัตกรรม มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี

วันที่ 20 กุมภาพันธ์ 2564 เวลา 09.00-12.00 น.
ดูวิดีโอย้อนหลังได้ที่ https://bit.ly/3xIGuxf